Bu aylarda unlu gıda yedirmeyin!

Çölyakta, glutenin yaşam boyu tüketilmemesi şart. Ancak yenidoğan döneminde bile bebeklere un kavrulup veriliyor. Altı aydan önce unlu gıdaların bebeğin beslenmesine girmesi, çölyak hastalığını tetikleyebilir.

Günümüzde tek tedavisi ‘glutensiz diyet’ olan çölyakta; buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi gıdalarda bulunan ve hastalara zararlı olan glutenin yaşam boyu diyetten çıkarılması kritik önem taşıyor. Acıbadem Üniversitesi Atakent Hastanesi Çocuk Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Vildan Ertekin, ailelere çölyak hastalığı ile ilgili önerilerde bulundu.

Çölyak hastalığının nedeni sadece genetik olmadığı gibi, tek başına çevresel de değildir. Multifaktöriyel denilen farklı birçok genin ve

çevre faktörlerinin etkileşimiyle ortaya çıkan bir hastalıktır.

Unlu gıdalara erken başlamak özellikle Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgemizde yaygın. Örneğin yenidoğan döneminde bile bebeklere un kavrulup veriliyor. Altı aydan önce unlu gıdaların bebeğin beslenmesine girmesi çölyak hastalığı için tetikleyici bir mekanizmadır ve çok ciddi sıkıntıdır.

Buğday etkiliyor!

Dünyada ortalama her 100 çocuktan birinde görülen çölyak; ince bağırsağa hasar veren buğday, arpa, çavdar ve yulafta bulunan, alerjik bir protein olan ‘gluten’ alımı ile başlayan bir sindirim sistemi hastalığıdır. Hastalığın görülme sıklığı buğdayın fazla tüketildiği ve çok önemli besin kaynağı olduğu toplumlarda artıyor, akraba evliliği ve genetik faktörler de çok etkili oluyor.

Çölyak hastalığı boy kısalığı, demir eksikliği anemisi, inek sütü alerjisi, bağırsak parazitleri ve iltihaplı bağırsak hastalığı gibi birçok hastalıkla karıştırılabiliyor, belirtileri çok geniş bir yelpazede ortaya çıkıyor. Çölyak hastalığı sadece bağırsakları tutan bir hastalık gibi ishal, karın ağrısı, karın şişliği yakınmaları ile ortaya çıkmıyor. Hastalar iştahsızlık, kansızlık, zayıflık, hatta aşırı şişmanlık, boy kısalığı, kabızlık, kemik erimesi, diş çürükleri, kansızlık, ağızda sürekli uçuk çıkması, sık düşük yapma, çocuğun olmaması, erken doğum yapma, saç dökülmesi gibi çok farklı klinik bulgularla da karşımıza gelir.

Belirtilerin başlangıç yaşı da değişkendir. Tamamen tesadüfen tarama sırasında saptanan hastalar olduğu gibi, ölüme kadar gidebilen klinik tablolar ile gelen hastalar da vardır. Bazı hastalarda belirtiler çocuk yaşta, bazı hastalarda ise yetişkin yaşta başlayabilir. Hatta çölyak hastalığı olan bazı kişilerin ise hiç yakınması yoktur.

Kontrol altına alınamayan her diyabette çölyak hastalığının düşünülmesi gerekir. Çölyak hastalığı diyabete, diyabet çölyaka neden olabiliyor. Birlikte görülmeleri çok fazla. O nedenle mutlaka diyabet hastaları, çölyak açısından taranmalı. Tiroit hastaları ve otoimmün hastalarının hepsinde çölyak görülme riski çok fazla.

Glutensiz diyet dışında tedavisi yok!

Çölyak hastalığı tanısı için kanda alerjiye neden olan maddeyi (gliadini) saptayan testler yapılır. Bu testler ve belirtiler çölyak hastalığını düşündürürse kesin tanı için ince bağırsaktan örnek alınması gereklidir. Günümüzde birçok hastanede artık bu işlem çocuk gastroenterologları tarafından son derece basit bir şekilde kolayca yapılabilir. Çölyak hastalığı olan kişilerin, içerisinde gluten bulunan buğday, arpa, çavdar ve yulafı asla tüketmemeleri gerekiyor; hastalığın glutensiz diyet dışında tedavisi yok. Glutensiz diyet ömür boyu hiç kaçak yapmadan uygulanmalı. Eğer diyete dikkat edilir, gluten alımı olmazsa hastalık görülmez, ancak en küçük bir kaçakta en başa dönülür. Çölyaklı ailelerin karşılaştığı en önemli sorunların başında diyete uyum gelir. Çocuklar glutensiz diyete hastalığın ilk günlerinde adapte olamayıp diyete uymak istemeyebilirler. Bu yüzden hem aile, hem de çocuklara diyetin neden gerekli olduğu ayrıntılı bir şekilde anlatılmalıdır. Hem aile hem de çölyaklı hasta neden böyle bir diyete gerek duyulduğunu öğrendiğinde uyum son derece mükemmel olur.

Marketlerde glutensiz ürünler yaygınlaşıyor

Çölyak hastalarına diyet anlatılırken gluten içeren ve içermeyen gıdaların listesinin verilmesi, çocuklara hazır gıda tüketecekse glutensiz işaretinin öğretilmesi gerekir. Önceden çölyak diyeti için gerekli glutensiz ürünlere ulaşmak çok zordu ama artık tüm büyük marketlerde glutensiz ürünler için özel reyonlar var. Aileler bu ürünlere kolaylıkla ulaşabilir.

Çölyak’ta başlıca belirtiler

İshal, gaz, tekrarlayan karın ağrısı

Kilo kaybı ya da şişmanlık

Kötü kokulu bol miktarda dışkı

Açıklanamayan veya tedaviye rağmen tekrar gelişen kansızlık

Kemik ağrısı, kemik erimesi, kas krampları

Davranış değişikliği

Boy kısalığı, gelişme geriliği

Adet düzensizliği, tekrarlayan düşükler

Ağız içinde soluk yaralar, diş çürükleri